اضطراب در سالمندان یکی از اختلالاتی است که با افزایش سن در افراد بروز می نماید. اضطراب یک احساس طبیعی و نرمال است و یکی از عکس العمل های طبیعی مغز در مقابل استرس و آماده سازی فرد در جهت پاسخ مناسب به خطرات احتمالی است. اما اضطراب بیش از حد که سبب بوجود آمدن پریشانی یا اختلال در انجام امور روزانه سالمند شود امری غیر طبیعی در روند افزایش سن در دوره سالمندی تلقی گردیده و می تواند منجر به بروز مشکلات عدیده در سلامتی شده و کیفیت زندگی سالمند را به شدت کاهش دهد.
بین ۳ تا ۱۴ درصد از سالمندان ممکن است با مشکل اضطراب درگیر شوند و مطالعات اخیر در مجله بین المللی اضطراب سالمندان، گزارش نموده است که بیش از ۲۷ درصد از سالمندان تحت نظر در مراکز مراقبت از سالمندان، نشانه های ابتلا به اضطراب را نشان داده اند. همچنین طی گزارشات مرکز سلامت امریکا از ۳۴ میلیون آمریکایی بالای ۶۵ سال ۲ میلیون نفر دچار مشکلات اضطراب و افسردگی هستند.
متداول ترین انواع اضطراب شامل فوبیای خاص و اختلال اضطراب عمومی است. از انواع دیگر اضطراب که چندان شایع نیستند می توان به هراس اجتماعی، وسواس اجتماعی, اضطراب پس از سانحه اشاره نمود اما هیچ یک از این اختلالات نباید به عنوان عارضه ای طبیعی در اثر افزایش سن در نظر گرفته شود.
عوامل زمینه ای بوجود آوردنده اضطراب در سالمندان
- بیماریهای مزمن نظیر دیابت، مشکلات تیرویید، بیماری مزمن انسداد ریوی، بیماری قلبی و عروقی
- احساس کاهش سطح سلامتی در سالمند مانند کاهش سطح توانایی های جسمی
- اختلالات خواب
- عوارض جانبی داروها داروهای ضد افسردگی یا استروییدها و …
- مصرف الکل یا استفاده نا مناسب از داروهای تجویزی
- زندگی روزانه پر استرس
- مشکلات و فشارهای عصبی شدید در دوران کودکی
- نگرانی بیش از حد در خصوص مشکلات اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی و …..
تشخیص اضطراب در سالمندان
بهترین و ساده ترین راه برای تشخیص این عارضه در سالمندان استفاده از غربالگری سلامت روان است که توسط یک روانشناس مجرب انجام می گردد. مشاوران با بررسی عوامل و نشانه های اضطراب در سالمندان، شدت اضطراب را مشخص می نمایند و در خصوص ضرورت مراجعه او به متخصصین جهت دریافت درمانهای جدی تر تصمیم گیری می نمایند.
بهتر است که سالمند از این موضوع مطلع باشد که اضطراب یک پدیده شایع و درمان پذیر است که هر چه زودتر تشخیص داده شود درمان آن راحت تر خواهد بود.
از نشانه های شایع اضطراب در سالمندان می توان به این موارد اشاره نمود:
- لرزش بدن
- تنفس دشوار
- سرگیجه
- احساس سنگینی در سر
- تعریق بیش از حد
- حالت تهوع
- مشکلات هضم
- درد قفسه سینه
- سردرد
- مشکلات بینایی
- تنش یا درد عضلانی
- خستگی
- گیجی
- افکار غیر منطقی
- فراموشی
- کابوس ها و افکار ترسناک
- تحریک پذیری اجتناب از فعالیت ها ، مکان ها ، افراد
- تغییر در وزن ، اشتها یا عادتهای غذایی…..
راه های درمان اضطراب:
بهترین و موثرترین درمان برای اضطراب ترکیبی شامل دارودرمانی و مشاوره است. البته تعدادی از مبتلایان تنها یه یکی از روشهای درمانی پاسخ می دهند. یک متخصص و مشاور با تجربه، با بررسی علایم بیمار بهترین راهکار برای درمان بیماری را پیشنهاد خواهد نمود.
- گاهی استفاده از روش های “رفتار درمانی شناختی CBT بهترین راه درمان برای اضطراب سالمند می باشد. در این روش فرد می آموزد که چگونه احساسات منفی و ناراحت کننده خود را تبدیل به احساسات مثبت نماید. در طی رفتار درمانی شناختی، فرد راه های مقابله با استرس در شرایط نگران کننده را آموخته و گاهی مشاوره گروهی اعضا خانواده تاثیرات بیشتری بر روند درمان اضطراب در سالمندان خواهد داشت.
اطرافیان و پرستار سالمند نقش مهمی در درمان بیماری او خواهند داشت و میتوانند با انجام فعالیت های ذیل گام مثبتی در بهبود شرایط او بردارند:
- یک شنونده خوب در مقابل صحبت های سالمند باشید زیرا با اینکار به کاهش سطح اضطراب او کمک می نمایید.
- در صورتی که سالمند از لحاظ فیزیکی توانایی حضور در مطب مشاور را ندارد، از یک مشاور آنلاین یا مشاور حضوری در خانه سالمند استفاده نمایید تا با انجام جلسات مشاوره منظم درمان سریع تری در پیش داشته باشد.
- عضویت سالمند در فعالیت های گروهی نظیر ورزش های دسته جمعی – دعاخوانی دسته جمعی یا عضویت در مراکزی که درخصوص اوقات فراغت سالمندان برنامه های مفرحی دارند سبب افزایش احساس مثبت و کاهش علایم بیماری می گردد.
- هرگز سالمند را در طی دوره درمان تنها نگذارید. احساس تنهایی و نداشتن تکیه گاه از عواملی است که سبب بروز افکار منفی و شدت گرفتن احساس اضطراب در سالمندان می گردد.
- از خوردن غذاهایی که حاوی کافیین هستند اجتناب کنید. زیرا کافئین سبب تغییرات خلقی در سالمند می گردد و ممکن است علایم بیماری اضطراب را افزایش دهد. به عنوان مثال قهوه ، چایی ، نوشابه های انرژی زا و شکلات می تواند حاوی مقادیر زیادی از کافئین باشد.
- نوشتن یادداشت های روزانه درست قبل از خواب به بهبود کیفیت خواب کمک زیادی می نماید و باعث می گردد که فرد در طول خواب با افکار ناراحت کننده روز قبل درگیر نباشد.
همانگونه که ذکر گردید اضطراب بخشی جدایی ناپذیر از زندگی امروزی است و تمام گروه های سنی با آن درگیر هستند. یکی از آسیب پذیر ترین اقشار در برابر اضطراب، سالمندان هستند که اگر به موقع در خصوص تشخیص و درمان این بیماری اقدام نگردد ممکن است منجر به بروز مشکلات عدیده در زندگی روزمره سالمند گردد. با استفاده از راهکار های بیان شده در مقاله فوق میتوان تا حد زیادی به کنترل و درمان اضطراب در سالمندان کمک نمود.
