معنای تب
تب به معنای افزایش دمای بدن به بالا تر از میزان نرمال، نشان دهنده ی مبارزه ی بدن برای مقابله با عوامل بیگانه و بیماری زا است. عوامل بیگانه شامل ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها، داروها یا سموم هستند. تب، نشان دهنده ی این است که اتفاق ناخوشایندی برای سلول های بدن در حال رخ دادن است. در واقع، تب شایع ترین علامت عفونت است.
اگرچه دمای طبیعی بدن، ۳۷ درجه ی سانتیگراد است اما ممکن است در طول روز متغیر باشد. دمای بدن در صبح کمترین مقدار (۳۶/۱ درجه ی سانتیگراد) و در اواخر بعد از ظهر و عصر بیشترین مقدار (۳۷/۲ درجه ی سانتیگراد) را دارد و همچنان طبیعی تلقی می شود. هنگامی که دمای بدن از این مقدار طبیعی بالاتر برود، تب ایجاد می شود. چرخه ی قاعدگی، غذا خوردن، ورزش، خواب، ساعت های مختلف روز و عوامل فردی نیز می توانند بر دمای بدن تاثیر بگذارند.
مکانیسم ایجاد تب
ناحیه ای در مغز به نام هیپوتالاموس که به عنوان ترموستات بدن نیز شناخته می شود، وظیفه ی تنظیم دمای بدن را به عهده دارد. تب هنگامی ایجاد می شود که هیپوتالاموس در پاسخ به عفونت، بیماری یا هر علت دیگری، دستور می دهد دمای بدن افزایش یابد. هرچه دمای بدن بیشتر افزایش یابد، هیپوتالاموس برای مقابله با این حالت سعی در کاهش دمای بدن دارد.
تب شایع ترین علامت عفونت است.
علت ایجاد تب
نباید تب را با گرگرفتگی یا تعریق شبانه ناشی از تغییرات هورمونی در دوران یائسگی اشتباه گرفت. گرگرفتگی و تعریق شبانه باعث ایجاد احساس ناگهانی و شدید گرما می شود و ممکن است با قرمزی پوست و احساس گزگز و تعریق همراه باشد، اما همان تب نیست.
بروز تب در بزرگسالان، معمولا موضوع نگران کننده ای نیست، مگر اینکه دمای بدن بالاتر از ۴۰ درجه ی سانتی گراد باشد، که نیازمند رسیدگی فوری است. اما در اطفال، افزایش دمای بدن حتی به میزان اندکی، می تواند نشان دهنده ی یک عفونت جدی مانند عفونت گوش، ریه، پوست، گلو، مثانه یا کلیه باشد. عواملی که باعث ایجاد تب می شوند عبارتند از:
- عفونت ویروسی مانند آنفولانزا، آبله مرغان، ذات الریه و COVID-19
- عفونت باکتریایی مانند مننژیت، عفونت کلیوی یا ذات الریه
- گرمازدگی
- قرار گرفتن بیش از حد پوست در معرض نور خورشید یا آفتاب سوختگی
- دمای بالای محیط
- ورزش طولانی مدت
- برخی بیماری های التهابی مانند آرتریت روماتوئید (التهاب در پوشش داخلی مفاصل)
- بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس و بیماری التهابی روده (IBS)
- تومورهای بدخیم (سرطان)
- اختلالات هورمونی مانند پرکاری تیروئید
- لخته شدن خون در عروق
- برخی داروها مانند آنتی بیوتیک ها و داروهایی که برای درمان فشار خون بالا یا تشنج استفاده می شوند.
- برخی از واکسن ها مانند واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه یا واکسن پنوموکوک (ذات الریه).
- کمبود آب بدن
- سیلیکوز (نوعی بیماری ریوی است که در اثر تماس طولانی مدت با گرد و غبار سیلیس ایجاد می شود).
- سو مصرف داروهای غیرقانونی مانند آمفتامین و کوکائین.
- ترک الکل
- دندان درآوردن در نوزادان
- ایدیوپاتیک یا بی دلیل (گاهی اوقات نمی توان علت تب را تشخیص داد).
علائم همراه تب
برخی افراد ممکن است همراه با تب علائم دیگری را تجربه کنند، از جمله:
تب و تشنج در کودکان:
- تب در کودکان بین سنین ۶ ماه تا ۵ سال ممکن است باعث ایجاد تشنج شود.
- یک سوم کودکانی که دچار حملات تشنج هنگام تب می شوند، معمولا طی ۱۲ ماه، دوباره حمله ی تشنج را تجربه خواهند کرد.
مدت زمان تب
تب را می توان بر اساس مدت زمان ماندگاری آن، به دسته های زیر تقسیم کرد:
- حاد (اگر کمتر از ۷ روز طول بکشد).
- تحت حاد (اگر تا ۱۴ روز طول بکشد).
- مزمن یا مداوم (اگر بیش از ۱۴ روز طول بکشد).
نحوه ی اندازه گیری دمای بدن
برای اندازه گیری دمای بدن می توانید از دماسنج کمک بگیرید. دمای بدن از روش های دهانی، رکتال (مقعدی)، تمپانیک (گوشی)، زیر بغلی و پیشانی قابل اندازه گیری است. به طور کلی دماسنج های دهانی و مقعدی دمای بدن را دقیق تر اندازه گیری می کنند. توصیه می شود در نوزادان، برای اندازه گیری دمای بدن، از دماسنج مقعدی استفاده کنید.
برای درمان تب، چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در برخی مواقع، تب نگران کننده نیست و با درمان های خانگی و مصرف مایعات درمان می شود. اما در برخی شرایط بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در موارد زیر، لازم است به مراکز درمانی مراجعه کنید:
نوزادان و کودکان
- تب غیر قابل توضیح در نوزادان و کودکان
- نوزاد ۳ ماهه و کمتر با دمای مقعدی ۳۸ درجه ی سانتیگراد یا بالاتر.
- نوزادان ۳ تا ۶ ماهه با دمای مقعدی ۳۸/۹ درجه ی سانتیگراد یا بالاتر، که علائم دیگری مانند تحریک پذیری یا بی حالی دارند.
- کودکان ۶ تا ۲۴ ماهه با دمای مقعدی ۳۸/۹ درجه ی سانتیگراد یا بالاتر، که تب بیش از ۱ روز طول کشیده است اما علائم دیگری ندارد.
- اگر کودک علائم و نشانه های دیگری مانند سرماخوردگی، سرفه یا اسهال نیز دارد، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
- کودکی که تب دارد اما ارتباط برقرار نمی کند و به تحریکات شما پاسخ نمی دهد.
- بی حالی یا تحریک پذیری
- استفراغ مکرر
- سردرد شدید
- دل درد شدید
- تبی که بیش از ۳ روز ادامه دارد.
- ارتباط چشمی ضعیف
- ابتلا به بیماری های خاص مانند مشکلات سیستم ایمنی بدن.
- تورم گلو
- امتناع از خوردن و نوشیدن.
- شیر خوردن ضعیف.
بزرگسالان
- اگر دمای بدن ۳۹/۴ درجه ی سانتیگراد یا بالاتر است به پزشک مراجعه کنید.
- سابقه ی بیماری های جدی مانند ایدز، بیماری های قلبی، سرطان یا دیابت
- مصرف داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی
- تبی که با دارو بهتر نمی شود.
َاگر همراه با تب هر کدام از علائم زیر را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- سردرد شدید
- بثورات غیرمعمول پوستی (به خصوص اگر بثورات به سرعت بدتر شوند).
- حساسیت غیرمعمول به نور شدید
- سفتی گردن و درد هنگام خم کردن سر به جلو
- گیجی
- سرفه ی شدید
- استفراغ مداوم
- مشکل در تنفس
- درد قفسه ی سینه
- درد شکم
- درد هنگام ادرار کردن
-
تشنج عوارض تب: (اقدامات در خصوص تشنج ناشی از تب در کودکان)
کودکان بین سنین ۶ ماه تا ۵ سال ممکن است دچار تشنج ناشی از تب (تشنج تب دار) شوند. اگر کودک دچار تشنج شد، اقدامات زیر را انجام دهید:
- کودک را به پهلو و روی زمین بخوابانید.
- اشیای تیزی را که در نزدیک کودک است، از او دور کنید.
- لباس های تنگ او را آزاد کنید.
- زیر سر کودک بالش یا چیز نرمی قرار دهید تا از آسیب دیدن سر او جلوگیری کنید.
- چیزی در دهان کودک قرار ندهید.
- سعی نکنیدجلوی تشنج را بگیرید.
- اکثر تشنج ها خود به خود متوقف می شوند. پس از پایان تشنج، کودک را به مراکز درمانی برسانید تا علت تب مشخص شود.
- اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید، برای کمک با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
اقدامات تشخیصی تب
براساس سابقه ی پزشکی و معاینه ی فیزیکی، پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار یا تست های تصویربرداری را درخواست دهد. از آنجا که تب می تواند نشان دهنده ی یک بیماری جدی در خردسالان باشد، به ویژه کودکان ۲۸ روزه یا کمتر، کودک ممکن است برای آزمایش و درمان در بیمارستان بستری شود.
درمان تب
درمان تب به علت آن بستگی دارد. برای درمان تب، پزشک ممکن است اقدامات درمانی زیر را توصیه کند.
درمان های خانگی
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات مانند آب و آب میوه
- استراحت کردن
- استفاده از لباس های نازک و خنک
- دمای اتاق را خنک نگه دارید.
- از ملافه یا پتوی سبک استفاده کنید.
- آب سرد می تواند به طور موقت به کاهش درجه حرارت بدن کمک کند، اما منجر به لرزیدن می شود. هنگام لرزیدن، بدن به سرعت تکان می خورد تا دما را افزایش دهد. در عوض، از آب ولرم استفاده کنید.
دارو درمانی
گاهی اوقات داروهایی به نام تب بر، برای کاهش دمای بدن توصیه می شوند. از این داروها طبق دستورالعمل های توصیه شده توسط پزشک استفاده کنید و از مصرف زیاد خودداری کنید. دوزهای بالا یا مصرف طولانی مدت استامینوفن یا ایبوپروفن ممکن است باعث آسیب کبدی یا کلیوی شود. به عنوان مثال می توان به داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن اشاره کرد. استامینوفن نیز می تواند تب را کاهش دهد.
آسپرین نیز می تواند کمک کننده باشد. اما ممکن است برای کودکان (به علت خطر ایجاد سندروم ری) و افرادی که از داروهای رقیق کننده ی خون استفاده می کنند، مناسب نباشد.
اگر تب به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک را تجویز کند. آنتی بیوتیک ها عفونت ویروسی را درمان نمی کنند.
درمان کم آبی بدن
اگر فردی تعریق زیادی داشته باشد می تواند آب زیادی از دست بدهد و دچار کمبود آب بدن شود. در این حالت باید مایعات زیادی مصرف کنید تا از بروز عوارض جلوگیری کنید.
منبع: Mayoclinic، medicalnewstoday، webmd، healthline، medlineplus، mayoclinic، nhs
